Iznenadna smrt mladih sportista

Iako veoma rijetka (približno 3 slučaja na 100.000 sportista godišnje), iznenadna smrt mladih sportista je ozbiljan zdravstveni problem.

Naprasna ili iznenadna smrt na sportskom terenu je tragičan događaj koji duboko potrese porodicu, druge sportiste, institucije (škole, fakultete ili profesionalna udruženja), sportske zdravstvene radnike i društvenu zajednicu.

Kada se desi onda je on praćen ogromnim odjekom u medijima zato što se mladi sportisti smatraju najzdravijim dijelom stanovništa, a nerijetko doživljavaju i kao heroji. Instiktivno, prva pomisao svih je da li postoji intervencija kojom bi se spriječilo iznenadno umiranje sportista.

Najčešći uzroci iznenadne srčane smrti (SCD) na sportskom terenu su bolesti srčanog mišića (kardiomiopatije), bolesti koronarnih arterija, neki sindromi i srčane aritmije.

Mnoge od ovih bolesti mogu proticati bez simptoma i iznenadna srčana smrt je često prva i jedina manifestacija bolesti.

Rizik od iznenadne smrti raste sa starijom životnom dobi i češća je kod sportista muškog pola.

Mladi sportisti su po definiciji pojedinci životne dobi od 12 do 35 godina, koji redovno treniraju i učestvuju u zvaničnim sportskim takmičenjima.

Sportisti sa rizikom od SCD se identifikuju kroz preventivne kardiovaskularne preglede, u ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi, od strane sportskog ljekara.

Najprije se u velikoj populaciji sportista razdvajaju naizgled zdravi sportisti koji možda imaju po život opasnu kardiovaskularnu (KVS) bolest od onih koji je možda nemaju. To se postiže ispitivanjem koje se prvenstveno bazira na EKG-u.

Ključno je da selekciju na potencijalno zdrave i potencijalno bolesne sportiste sprovode kompetentni i iskusni sportski ljekari (specijalista sportske medicine ili sportski kardiolog), ponajprije iz dva razloga:

• Prvi je da se izbjegnu ozbiljne zdravstvene posljedice - neopravdano isključenje iz takmičenja ili da se potencijalno smrtonosna bolest srca pogrešno protumači kao normalna varijanta sportskog srca.
• Drugi je da se izbjegne skupo medicinsko ispitivanje usljed prekomjernog upućivanja na dalje, inače, skuplje dijagnostičke pretrage. Procenat lažno pozitivnih nalaza (sportisti sa normalnim srcem ali pozitivnim nalazom) ne bi trebalo da prelazi 9% da bi preventivni program bio održiv.

Daljim ispitivanjem (najčešće UZ srca) onih sa pozitivnim ili sumnjivim nalazom treba isključiti ili dijagnostikovati KVS bolest i kroz odgovarajući tretman spriječiti SCD na sportskom terenu.

Tabela 1.

Način na koji se utvrđuje zdravstvena sposobnost sportista u cilju bezbjednog učešća na sportskim takmičenjim zavisi od specifičnosti zdravstvenog sistema, socioekonomskih prilika i kulturoloških osobenosti svake zemlje ponaosob.

Tako npr. u Americi je na snazi strategija koja podrazumijeva anamnezu (ličnu i porodičnu) i fizički pregled, bez 12-kanalnog EKG-a ili drugih testiranja. Većina Evropskih kardioloških društava i sportskih medicinskih federacija je usvojila prevenciju baziranu na EKG-u, koja je preporučena i od str. Međunarodnog olimpijskog komiteta.

Dvadesetpetogodišnje iskustvo primjene jednog ovakvog skrininga u Italiji je nedvosmisleno pokazalo da je uvođenje EKG dovelo do značajnog smanjenja (do 89%) SCD kod sportista u ovoj zemlji. Uprkos navedenom, u stručnoj javnosti širom svijeta se i dalje vode debate u pogledu optimalne prevencije iznenadne srčane smrti kod sportista.

Kakva je situacija u Crnoj Gori?

Najprije, briga o zdravlju sportista je regulisana "Pravilnikom o uslovima za obavljanje zdravstvenih pregleda sportista", iz 2015. godine. Ovaj pravilnik je napisan na osnovu Zakona o sportu iz 2013. godine koji više nije na snazi.

Prema pravilniku, zdravstveni pregledi bi trebalo da se obavljaju u ”ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi”, a po aktuelnom zakonu iz 2018. godine, u posebno osnovanom zavodu koji još nije počeo da radi.

Postavlja se pitanje đe onda trebaju da se pregledaju sportisti amateri, đeca sportisti i sportisti profesionalci. Takođe je upitno da li zdravstvene ustanove u kojima se sada obavljaju zdravstveni pregledi sportista mogu da pruže potreban kvalitet i obim zdravstvenih usluga kako je propisano pravilnikom/zakonom.

dr Draško Nikčević

Autor teksta je specijalista pedijatrije i subspecijalista kardiologije. Obrazovanje stečeno u afirmisanim ustanovama regiona je temelj uspješne karijere jednog od ključnih stručnjaka za liječenje kardioloških oboljenja kod djece u Crnoj Gori.